Sekcja zwłok-wykazanie błędu medycznego

Dlaczego sekcja zwłok jest tak ważna w procesie sądowym o odszkodowanie.

Sekcja zwłok ułatwia ustalenie przyczyn śmierci pacjenta. Ważne jednak aby sekcja zwłok była przeprowadzona w sposób wnikliwy. Materiał zł z sekcji powinien być zabezpieczony jako dowód w sprawie. Zabezpieczenia dokonuje się w formie opisowej (protokół i opinia), a tkanki zatapia się w bloczkach parafinowych.  Poprawnie zabezpieczony materiał z sekcji zwłok staje się niepodważalnym dowodem w każdym dalszym postępowaniu.

Jak prawidłowo przeprowadzić postępowania w zakresie sekcji zwłok.

Wbrew pozorom nie jest to zadanie łatwe. Często domagając się przeprowadzenia sekcji, osoby pokrzywdzone popełniają błędy. Pierwszym błędem jest żądanie wykonania sekcji w szpitalu, w którym leczony był pacjent. Sekcja zwłok wykonywana w ten sposób może być wykonana niewłaściwie z zatarciem cennych informacji. Sekcje zwłok wykonuje się tylko raz, dlatego tak ważne jest wykonanie jej przez lekarza bezstronnego.

Siłą rzeczy nie można uznać szpitala w którym nastąpiła śmierć, za podmiot bezstronny.

Aby przeprowadzić wnikliwie postępowanie w zakresie badania zwłok, należy więc unikać przeprowadzania sekcji w placówce, w której pacjent zmarł. Jak to zrobić opisuję poniżej.

Należy pamiętać, że w trakcie wykonywania sekcji przez sam szpital, osoba pokrzywdzona nie ma żadnych praw. Może jedynie domagać się wykonania samej sekcji zwłok.

Niekiedy sekcja musi być wykonana. Zwłoki bowiem podlegają obligatoryjnemu badaniu w ściśle oznaczonych przez prawo sytuacjach. Takim jednym z przykładów, gdy wykonuje się obligatoryjnie sekcje, jest podejrzenie, że śmierć nastąpiła w wyniku przestępstwa, w tym przypadku np. wadliwego leczenia.

W większości jednak przypadków sekcja nie jest wykonywana obligatoryjnie. Często rodziny zmarłego pacjenta domagają się ustalenia konkretnej przyczyny zgonu.

Prawidłowo przeprowadzone badanie i ustalenie przyczyn zgonu wymaga wszczęcia postępowania przez prokuratora. To stanowi gwarancję bezstronności lekarza wykonującego sekcje. W takim postępowaniu osoba pokrzywdzona ma szereg zagwarantowanych praw, pozwalających ustalić przyczynę zgonu.

Jak zapewnić bezstronność lekarza wykonującego badanie zwłok.

Na to pytanie odpowiedź jest prosta. Należy unikać badania w placówce, w której doszło do zgonu. Nie powinniśmy wyrażać zgody na ustalanie przyczyn śmierci w placówce, w której pacjent zmarł. Jeśli mamy podejrzenie co do prawidłowości postępowania lekarza, powinniśmy sporządzić zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Oczywiście takie zawiadomienie można złożyć, jeśli istnieją przesłanki wskazujące na błędy. Do zawiadomienia składa się wniosek o zabezpieczenie. W takim przypadku prokurator wydaje postanowienie o przeprowadzeniu sekcji.

Dobrze w takim przypadku jest domagać się przeprowadzenia sekcji w zakładzie medycyny sądowej, czyli poza szpitalem. Tylko w ten sposób można wyłączyć udział lekarzy ze szpitala, w którym nastąpił zgon.

Prokurator wydaje postanowienie, w którym zwraca się do biegłego, o udzielenie opinii, zakreślając jednocześnie zakres czynności. Prokurator zleca przeprowadzenie oględzin zewnętrznych i otwarcia zwłok celem wypowiedzenia się odnośnie bezpośredniej przyczyny zgonu. Właściwą praktyką jest doprecyzowanie zakresu tak ogólnie sformułowanego wniosku i postawienie kilku dodatkowych pytań. Np. w sprawie o śmierć noworodka w łonie matki stawiane jest pytanie, czy był to noworodek dojrzały, donoszony i zdolny do życia pozałonowego. Dodatkowo stawia się pytanie, jaka była przyczyna wewnętrznego obumarcia płodu. W przypadku osób dorosłych pytanie muszą być sformułowane inaczej. W przypadku wszystkich osób należy zlecić badanie DNA, w celu identyfikacji pacjenta, a niekiedy wykazania przyczyn jego śmierci. Zleca się również pobranie materiału do badań histopatologicznych. Często wskazuje się miejsca np. z mózgu, płuc, serca, wątroby, trzustki, nerek, tarczycy. Katalog nie jest zamknięty, prokurator może wskazać różne organy do badania.

pokrzywdzona składając wniosek powinna precyzyjnie określić sposób prowadzenia sekcji zwłok, bo ma to kluczowe znaczenie dla ustalania wystąpienia błędu lekarzy. Opieranie się wyłącznie na inicjatywie prokuratora może nie doprowadzić do wyjaśnienia przyczyn zgonu. Niekiedy prokurator zleca wyłącznie wykonanie sekcji, bez badań niezbędnych (np. histopatologicznych).

Sekcja zwłok, przebieg badania.

Z badania zmierzającego do ustalenia przyczyny zgonu sporządza się protokół sądowo-lekarski sekcji zwłok. Ten protokół to pierwszy dokument w sprawie związanej z badaniem przyczyn śmierci wykonywanym przez lekarzy zakładu medycyny sądowej. W protokole opisuje się czynności z oględzin zewnętrznych i oględzin wewnętrznych, zgodnie z zakresem postanowienia prokuratora zlecającego przeprowadzenie sekcji. Bada się więc np. głowę, szyję, klatkę piersiową i jamę brzuszną i starannie w pkt opisuje się spostrzeżenia.  Ponadto opisuje się dodatkowe czynności przy sekcji takie jak:

• pobranie wycinków z narządów wewnętrznych do badań histopatologicznych,
• pobranie do badań krwi, moczu ii ciała szklistego na zawartość alkoholu,
• pobranie materiału do ewentualnych badań toksykologicznych (mózg, płuca, nerka, żołądek, wątroba, jelito grube, jelito cienkie, krew),
• pobranie materiału do badań DNA (krew i tkanki miękkie).

Protokół kończy się podsumowaniem, które jest opinią. Opinia uzupełniona jest o opinie jednostkowe z badań pobranego materiału opisanego powyżej.

Na tej podstawie próbuje się ustalić przyczynę śmierci. Przyczyna śmierci nie zawsze jest łatwa do ustalenia, bowiem często powstaje problem, które zmiany są wynikiem zmian pośmiertnych, a które wystąpiły wcześniej, prowadząc do śmierci.

Jako przykład podam sformułowanie, jakie znalazło się we wnioskach z oględzin (opinii).

„Serce- przekrwienia bierne i drobne wybroczyny krwawe w obrębie mięśnia sercowego i nasierdzia. Budowa mikroskopowa mięśnia zasadniczo prawidłowa. W jednym z wycinków widoczna gdzieniegdzie wzmożona kwasochłonność cytoplazmy kardiomiocytów w warstwie podwsierdziowej (mięśni beleczkowatych), co może odpowiadać wczesnej martwicy skrzepowej (rozpoznanie niepewne ze względu na brak odczynu zapalnego i możliwe zmiany pośmiertne)”.

Z powyższego opisu nie wynika więc, czy zmiana miała charakter patologiczny, czy też wynikała z procesów pośmiertnych. Nie wiadomo więc, czy opisana zmiana wynikała np. z błędu lekarza, który doprowadził do zgonu, czy też wynikała ze zmiany pośmiertnej.

Aby wykluczyć niejednoznaczności, należy już na etapie podejmowania decyzji o sekcji zwłok zaangażować profesjonalnego pełnomocnika w celu sformułowania wniosku do prokuratora i sporządzenia pytań do biegłych.

Jeśli masz pytania, zadzwoń do mojej kancelarii.

Wyniki sekcji zwłok-ustalenie przyczyny śmierci.

Wynik sekcji zwłok oraz protokoły z badań jednostkowych pozwalają (chociaż nie zawsze) ustalić rzeczywisty przyczynę śmierci.

Należy zadać sobie pytanie, czym zatem jest wpis w dokumentacji szpitala zawierający informację dotyczącą wskazania przyczyny śmierci. NZK (nagłe zatrzymanie krążenia) wpisywane do dokumentacji medycznej szpitala jest wyłącznie skutkiem śmierci osoby, a nie przyczyną jej śmierci. Epikryza nie wyjaśnia więc powodu śmierci osoby. Ta informacja nie mówi nic. Gdyby nie przeprowadzać badania sekcyjnego to ustalenie przyczyny śmierci odbywa się za pomocą wnioskowań logicznych. Np. jeśli nastąpiła w szpitalu śmierć, co potwierdza wystąpienie NZK, to należy poszukiwać przyczyny poprzedzającej, co ustalamy na podstawie informacji np. o wystąpieniu sepsy. Wtedy zadajemy sobie pytanie, co doprowadziło do sepsy i czy można było przeciwdziałać powstaniu sepsy.

A co by było, gdyby sepsa nie była wykazana w dokumentacji medycznej? Wtedy jedyną możliwością byłoby wykazanie takiej przyczyny w badaniu sekcyjnym.

Możliwa jest też sytuacja, w której dokumentacja medyczna wymienia NZK i sepsę. Wtedy oczywiście można postawić zarzut wadliwego leczenia sepsy, ale nie wiemy, co ją wywołało, a mogło to być np. uszkodzenie nerek, które można co prawda oceniać na podstawie badań (np. eGFR, kreatynina), ale ma to swoje ograniczenia dowodowe. Tymczasem sekcja zwłok wykazać może niepodważalny fakt uszkodzenia nerek, co ułatwia dochodzenie roszczeń.

Sekcja zwłok jest również przydatna do ustalenia wadliwie przeprowadzonych operacji.  Zgon spowodowany nieudaną operacją ciężko wyjaśnić bez wykonania badania sekcyjnego.

Decyzja o podjęciu sekcji.

Należy ją podjąć jak najszybciej. Najlepiej tego samego dnia, kiedy wystąpił zgon w szpitalu. Wtedy można uruchomić procedury. Zdarza się, że szpital sam chce przeprowadzić sekcję. Tu zapalić się powinna czerwona lampka. Jeśli zaistnieje taka sytuacja, to należy rozważyć wniesienie sprzeciwu, a jednocześnie szybko wystąpić do prokuratora o wydanie postanowienia.

Szpital przeprowadzając sekcję, prawdopodobnie poprzestanie na oględzinach i nie pobierze żadnych tkanek do badań. Praktyka wskazuje, że za taką decyzją stać może chęć ukrycia niewygodnej prawdy. Z tego względu należy dążyć do zatrzymania wykonania sekcji w szpitalu i wnioskować o powołanie zakładu medycyny sądowej działającego w ramach innej placówki medycznej. W jaki sposób? Już to opisałem poprzez prokuratora.

Udział profesjonalnego pełnomocnika w postępowaniu.

Należy rozważyć taki udział. Jak wynika z opisu procedury formułowania pytań do biegłych, nie jest to proste zadanie. Pytania muszą być przemyślane i ostatecznie to, co prokurator zawrze w postanowieniu o powołaniu biegłego, może nie odpowiadać potrzebom postępowania. Z tego powodu udział pełnomocnika profesjonalnego jest konieczny, jeśli oczywiście taki pełnomocnik wie, o co pytać.

Opinia zawarta w protokole z sekcji a inne opinie.

Opinia zawarta w protokole z badania sekcyjnego jest pierwszą opinią w sprawie. Uzupełniają ją opinie jednostkowe. Całość obrazu wynikającego z opinii pozwala wskazać przyczynę śmierci. W postępowaniu wyjaśniającym istnienie błędu medycznego, konieczne są również zlecenia innych opinii. Odnoszą się one do wskazania błędów medycznych. Te opinie nie są opiniami sądowo-lekarskimi z sekcji zwłok, lecz opiniami odnoszącymi się do wykazania zawinionych błędów w postępowaniu lekarzy lub personelu medycznego. W takim przypadku biegli określają, na czym polegał błąd w samym leczeniu.

Zdarza się i tak, że w przypadku gdy brakuje opinii z sekcji zwłok, biegli na podstawie dokumentacji wypowiadają się, co było przyczyną śmierci i nijako zastępują protokół sądowo-lekarski sekcji zwłok.

W tym zakresie takie opinie mogą więc zastąpić badania sekcyjne, ale często biegli stwierdzają, że nie wiedzą, jaka była przyczyna śmierci. Z tego powodu lepiej jest jednak uruchomić procedurę przeprowadzenia sekcji zwłok, aby nie utrudnić sobie dochodzenia roszczeń i ukarania sprawcy.